Achter Outsider Art gaat een wereld aan kunstuitingen schuil: intuïtieve kunst, visionaire kunst, hedendaagse volkskunst en kunst van zogenoemde mediums. Ook de beoefenaren van Outsider Art hebben een zeer diverse achtergrond. Van psychiatrische patiënten en mensen met een verstandelijke beperking, tot mensen die tegendraadse kunst maken.
De oorsprong
Aan het einde van de negentiende eeuw begon men in Europa meer aandacht te geven aan mensen die toen werden aangeduid als waanzinnigen, geesteszieken of gekken. Zo gebruikten psychiaters 'gekkenkunst' om meer over de patiënten te weten te komen, de zogenaamde stijldiagnostiek. Er werden criteria vastgesteld waaraan kunst moest voldoen. Zo moest de werkelijkheid 'correct' worden weergegeven, in de 'juiste' kleuren. Bovenal moest het werk de beschouwer een 'gevoel van schoonheid' geven. Voldeed de betreffende kunst hier niet aan, dan werd de maker gek verklaard.
De ontwikkeling
In de twintigste eeuw gingen moderne kunstenaars als Picasso, Appel en Dali met interesse naar de kunst van deze buitenstaanders kijken. Het werk inspireerde hen in wat zij wilden bereiken met hun eigen kunst. De Franse kunstenaar Jean Dubuffet was uiteindelijk degene die in 1947 de term Art Brut (rauwe kunst) voor deze kunst introduceerde. Hij had een afkeer van 'normale kunst', die hij onoprecht, oppervlakkig en commercieel noemde.
In 1976 opende Dubuffet de eerste tentoonstellingsruimte voor Art Brut in Lausanne. Hij noemde het geen museum, omdat de kunst volgens hem niet in een categorie of een stroming paste. Alles moest in de collectie kunnen passen.
De kunstenaars
Art Brut is kunst die buiten de gevestigde kunstorde wordt gemaakt door onder andere mensen met een verstandelijke of psychische beperking en buitenstaanders in de samenleving. Maar er zijn ook genoeg mensen die naast hun dagelijkse bezigheden af en toe wat maken. De kunst kan niet worden ingedeeld in een stroming omdat er in feite geen andere regels zijn voor de kunstenaar dan ‘doe waar je zelf zin in hebt vanuit je persoonlijk gevoel’. De makers hebben geen kunstacademie gevolgd of op enige manier les gehad. Daardoor hebben zij meestal een oorspronkelijke benadering van hun onderwerpen en een andere manier om met materialen en technieken om te gaan.
De kunst
Art Brut of Outsider Art wordt vaak als authentieker en spontaner beschouwd dan de kunst in musea en galeries. Door de ongeremdheid of eigenzinnigheid van de kunstenaars en hun afstand tot de artistieke cultuur produceren zij vaak beelden van bijzondere originaliteit die qua inhoud en vorm iets zeggen over de psychische gesteldheid van de maker. De werken zijn sprekend door bijvoorbeeld het gebruik van vrolijke kleuren. Het kinderlijke en speelse is meestal behouden gebleven.
Outsider Art is niet op zichzelf gericht, waardoor deze kunst veel mensen aanspreekt. De kunstenaars zijn zeer open in hun werkwijze en hun motivatie en hun werk is vaak toegankelijk. Het publiek waardeert dit en dat komt tot uiting in de snel toenemende belangstelling voor Outsider Art. Er ontstaan eigen galeries en musea in een groeiend aantal landen, en er zijn steeds vaker internationale symposia en speciale tijdschriften over deze kunststroming.
Het veld waarin Outsider Art zich beweegt blijft voortdurend in beweging: op het moment neemt het aandeel van werk uit psychiatrische hoek af, en dat van mensen met een verstandelijke beperking toe.
Wilt u meer lezen/weten/zien over Outsider Art? Kijkt u dan bijvoorbeeld op de volgende pagina's
